Waarom diëten niet helpt en duurzame leefstijlverandering wel

waarom diëten niet helpen

Van de mensen die een dieet volgen, valt negentig procent terug in het oude patroon en komen de kilo’s er net zo snel weer aan. Dat stelt Ingrid Steenhuis, hoofddocent aan de LeefstijlCoach Academy, in een lezing op een YouTube film van de Universiteit van Nederland.

Naast haar rol aan de LeefstijlCoach Academy is Ingrid Steenhuis hoogleraar preventie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. In die hoedanigheid sprak ze op het YouTube kanaal. “Mensen die een afvalpoging doen, beginnen vol goede moed. Eerst gaat het best lekker en vliegen de kilo’s eraf,” stelt ze aan het begin. “Dat noemen we de honeymoonfase van een afvalpoging.” Maar ze betoogt dat als het dagelijks leven weer om de hoek komt kijken en zich allerlei stressvolle situaties voordoen, het echt moeilijk begint te worden. “Collega’s vinden je niet gezellig als je op de vrijdagmiddagborrel geen bitterballen neemt bijvoorbeeld. Dat is de fase waar het merendeel afhaakt. Jammer, opnieuw mislukt.”

Terugval of consolidatie

Deze terugval heeft de bijzondere interesse van Ingrid Steenhuis, zegt ze in de video. De helft van de volwassen Nederlanders is te zwaar en vijftien procent heeft een BMI van dertig of meer. Na een afvalprogramma volgt geen stabiele fase waarin het gewicht gelijk blijft. “Het zou moeten gaan om een duurzame leefstijlverandering die je wel makkelijk je hele leven vol kunt houden,” stelt ze. “Veranderen is keihard werken en gebeurt in een aantal fasen.” Ze noemt respectievelijk de fase van bewustwording (wat is de dwingende noodzaak om te veranderen), de fase van overwegen (afwegen van de voor- en nadelen), de voorbereidingsfase (welke gedragsdoelen wil je bereiken), de actiefase (daadwerkelijk aan slag met de doelen) en de volhoudfase. “In deze fase gaat het vaak fout en is het risico op terugval het grootst,” weet Ingrid Steenhuis.

Coping respons

Wetenschapper Marlatt heeft een model ontwikkeld over terugval. “Terugval begint vaak in een hoogrisicosituatie,” legt ze uit. “Dat kan als mensen negatieve gevoelens hebben of een gevoel van deprivatie, een gevoel van achtergesteld zijn, van oneerlijkheid. Of als gevolg van sociale druk, maar ook positieve gevoelens leiden sneller tot een terugval, bijvoorbeeld als je iets te vieren hebt.” Sommige mensen hebben een effectieve coping respons: zij weten met deze risico’s om te gaan. Als dat lukt neemt de eigen effectiviteit toe en dat geeft vertrouwen om aan de voornemens vast te houden met een kleinere kans op terugval. Ingrid Steenhuis gaat verder: “Soms heeft iemand niet zo’n goede, ineffectieve coping respons. Dat leidt tot een lagere eigen effectiviteit. Het gevolg is dat je een positieve uitkomst verwacht als je toegeeft aan verleiding. De kans op een uitglijder, dat noemen we een lapse, is groot. Is dat erg? Nee, sta weer op, ga verder met je plan en pas op voor het regelovertredingseffect, de relapse.”  Bijvoorbeeld dat je niet één koekje neemt, maar, omdat je toch al de regel hebt overtreden, de hele rol verorbert.

Rationalisatie

Vaak is disbalans en stress in het leven oorzaak van de terugval. “Je komt dan niet toe aan de dingen die je zou willen,” verduidelijkt Ingrid Steenhuis. “Dan wil je verleidingen toestaan aan jezelf om de balans weer recht te trekken. In de huidige maatschappij staan we constant bloot aan verleidingen. De hunkering krijgt ruim baan. De enige remedie is bewust worden van dit proces.” Drie factoren helpen bij die rationalisatie. De eerste is zelfmonitoring, bijvoorbeeld door je gewicht, je eet- en beweeggedrag bij te houden. Een tweede factor is de eigen effectiviteit. Daarvoor zijn naast vertrouwen ook vaardigheden nodig om het daadwerkelijk te kunnen en die zijn trainbaar. De laatste factor is portiecontrole, let op de hoeveelheden. “Bij een dubbele portie eten mensen ongeveer dertig procent meer,” besluit Ingrid Steenhuis haar betoog. “Wees bewust van deze processen die meespelen. Dat helpt bij stap voor stap aanpassen naar een duurzaam gezonde leefstijl.” Een goed opgeleide leefstijlcoach kan ondersteunen bij die processen.

Auteur: Dick Leseman

Gerelateerde artikelen