In de Tiktok-rij
In onze hoofdstad is het inmiddels een bekend fenomeen: meterslange Tiktok-rijen om na een flinke wachttijd dat populaire frietje Parmezaanse kaas, die ene fameuze chocoladekoek of die onnavolgbare bubbelthee te kunnen kopen. Aangezwengeld door Tiktok-filmpjes die viraal zijn gegaan. Iedereen wil het zelf geproefd hebben, om dat vervolgens ook weer massaal te delen op social media. Welke gekte is hier toegeslagen? En wie bepaalt eigenlijk wat je eet?
Kijken naar anderen om erbij te horen
Hoewel mensen graag denken dat ze helemaal zelf bepalen wat ze eten, is dat maar ten dele het geval. Mensen kijken onbewust naar anderen om te bepalen wat gepast gedrag is. Sociale normen zijn ongeschreven regels. Bijvoorbeeld de norm onder studenten om veel alcohol te drinken tijdens verenigingsavonden. Of de norm binnen een gezin om te ontbijten. Sociale normen verschillen per groep. Wat in de ene groep geaccepteerd is, is dat in de andere groep niet. Mensen gedragen zich volgens de normen omdat ze erbij willen horen en geaccepteerd willen worden. De mensen in de Tiktok-rij willen er ook bij horen.
Sociale normen en gezondheidsgedrag
Sociale normen beïnvloeden allerlei soorten gezondheidsgedrag. Roken, bewegen, alcoholconsumptie, eten, afvallen: de sociale norm stuurt mede het gedrag van mensen. Dit kan positief uitpakken. Een sociale norm op het werk om de trap te nemen, leidt tot meer mensen die vaker de trap nemen. Sociale normen kunnen echter ook een negatieve invloed hebben op gezondheidsgedrag. De norm onder studenten om veel te drinken leidt tot meer alcoholconsumptie.
Wat doen anderen?
Grofweg zijn er twee soorten sociale normen te onderscheiden. De eerste soort is wat anderen doen, hoe die zich gedragen. Dit wordt de descriptieve norm genoemd. Mensen die proberen af te vallen en zien dat veel anderen om hen heen ongezond eten, gaan zelf ook weer sneller ongezond eten. Descriptieve normen werken vanuit de gedachte dat als veel mensen iets doen, datgene wel het meest logische zal zijn om te doen. Iedereen staat in die Tiktok-rij, dan zal het wel heel lekker zijn toch?
Wat vinden anderen?
De tweede soort norm is wat anderen mensen vinden over iets, wat verwachten anderen, wat keuren anderen goed of af? Dit wordt de injunctieve norm genoemd. Wanneer ongezond eten algemeen geaccepteerd is in een groep, gaat iemand sneller ongezond eten. En wanneer van je verwacht wordt om taart te eten op een verjaardag, zul je sneller taart eten om te voldoen aan die verwachting, ook al heb je je voorgenomen om gezond te eten. Injunctieve normen werken vanuit de behoefte aan sociale goedkeuring en het willen vermijden van afkeuring. ‘Als ik mijn kind veel snoep geef zullen mijn vriendinnen me wel een slechte moeder vinden’ bijvoorbeeld. De mensen in de Tiktok-rij verwachten dat ze veel sociale goedkeuring krijgen, bijvoorbeeld als ze zichzelf met hun bubbelthee op social media plaatsen.
Kortom
Kortom: sociale normen bepalen mede wat en hoeveel we eten. Daarbij kun je de descriptieve en injunctieve norm onderscheiden. Het eerste gaat om wat je denkt dat andere mensen doen, het tweede gaat over wat je denkt dat andere mensen vinden wat jij zou moeten doen.
Wil je meer weten over andere vormen van sociale invloed en hoe je dit juist kan gebruiken om gezond eten te stimuleren? Kijk dan eens bij de Waaier Gedragsverandering of één van onze trainingen over gedrag en leefstijl.
