Werken heeft veel positieve effecten. Werk draait niet alleen om het verdienen van geld, maar draagt ook bij aan wie je bent en geeft een gevoel van voldoening. Hoewel werken dus bijdraagt aan geluk, kan het ook een bedreiging zijn voor welzijn.
Wat is welzijn eigenlijk? Het is een breed concept. We focussen in deze blog op de hedonische definitie en component van welzijn, waarbij het gaat om geluk, plezier, tevredenheid, positieve emoties en zoveel mogelijk de afwezigheid van negatieve emoties.
Er zijn 3 niveaus waarop werk van invloed is op hedonisch welzijn en hoe werk daarmee kan bijdragen aan welzijn.
-
SMART job design
Werk heeft een positieve invloed op welzijn als het Stimulerend is. Dat wil zeggen dat verschillende vaardigheden van de medewerker worden aangesproken, dat er variatie in taken is en er een beroep wordt gedaan op probleemoplossende vaardigheden.
Daarnaast is het belangrijk dat iemand zich competent en bekwaam voelt in het werk (Mastery). Dat vraagt om duidelijke verwachtingen (rolhelderheid) en regelmatige feedback, zodat je weet waar je staat en hoe je kunt verbeteren.
Autonomie heeft een overduidelijke relatie met welzijn. Zelf kunnen besluiten, zelf je werk kunnen indelen en zelf bepalen hóe je een bepaalde taak verricht zijn hierbij van belang. Dit geeft een medewerker controle.
Relationele aspecten doen er ook toe. Is er sociale steun in de vorm van hulp, waardering of samenwerking? En door je werk kun je het gevoel krijgen een waardevolle bijdrage te leveren aan anderen of de samenleving. Contact met bijvoorbeeld patiënten die je ziet herstellen door jouw goede zorgen geeft ook het gevoel dat jouw werk ertoe doet.
De laatste dimensie van SMART job design geeft aan dat werk draaglijk moet zijn (te Tolereren). Het moet niet te belastend of uitputtend zijn. De werkomstandigheden moeten draaglijk zijn. Het werk mag geen conflicten met privé opleveren en een goede balans daartussen hebben.
-
Job crafting
Job crafting kun je eigenlijk zien als bottom-up job design. De medewerker probeert zelf om veranderingen in zijn werk of in de relationele aspecten van het werk aan te brengen. Dit kan bijvoorbeeld door andere taken op zich te nemen, tijd anders in te delen, een mentor te zoeken of intensiever samen te werken met inspirerende collega’s.
Je kunt twee soorten job crafting onderscheiden: proactieve job crafting (ook wel ‘approach job crafting’ genoemd) en defensieve job crafting (ook wel ‘avoidance job crafting’ genoemd). Bij de eerste probeert de medewerker proactief meer positieve aspecten in het werk te krijgen. Door nieuwe taken op zich te nemen bijvoorbeeld, en de andere, eerder genoemde voorbeelden. Bij defensieve job crafting probeert de medewerker juist om de negatieve aspecten van het werk te vermijden. Dit kan door bepaalde taken of stressoren op het werk te ontlopen. Overigens zijn de belangrijkste stressoren op het werk de werkbelasting en interpersoonlijke conflicten.
De proactieve job crafting zou je als organisatie moeten stimuleren. Het is positief voor het welzijn van medewerkers en geeft meer betrokkenheid bij het werk. De defensieve job crafting is iets om bedacht op te zijn. Het heeft een relatie met in een later stadium burn-out raken. Deze medewerkers hebben misschien al wel geprobeerd om proactief te job craften, maar zijn hier misschien niet in geslaagd. Daardoor gaan ze nu taken en stressoren zoveel mogelijk uit de weg.
- Persoonlijk welzijn en zelfzorgactiviteiten
Dit gaat over de manier waarop werknemers omgaan met stressoren (coping). Stress-management valt hier ook onder. Daarnaast is herstel na het werk hier van belang en een gezonde leefstijl. Een organisatie kan hierin haar medewerkers faciliteren.
Voor een goed herstel is het essentieel dat medewerkers kunnen afschakelen van het werk. Mensen die echt even kunnen loskomen van hun werk en die niet de hele tijd ‘aan’ te hoeven staan, zijn minder vermoeid en hebben minder negatieve gevoelens dan degenen die daartoe niet de mogelijkheid hebben of dit niet kunnen. Activiteiten die al je aandacht opslurpen zijn bij uitstek geschikt om even helemaal los te komen van je werk. Muziek maken of een sport waar je je volle aandacht bij moet houden zijn hiervan voorbeelden, hoewel dit voor iedereen verschillend zal zijn.
Een gezonde leefstijl zoals voldoende slaap, beweging, gezonde voeding en ontspanning helpt werknemers om dagelijks veerkrachtig, gefocust en energiek te blijven. Gezonde gewoontes zijn hierbij de sleutel, zodat duurzame inzetbaarheid en welzijn op lange termijn worden bevorderd.
Van theorie naar praktijk: het ZelfzorgLab
De drie niveaus maken duidelijk dat welzijn beïnvloed wordt door zowel de inrichting van werk, de manier waarop medewerkers hun werk vormgeven, als door persoonlijke gewoontes en zelfzorg. Het ZelfzorgLab van Brickhouse Academy sluit aan bij dit laatste niveau. In dit programma krijgen medewerkers inzicht in verschillende vormen van zelfzorg, van herstelactiviteiten tot gezonde leefstijlkeuzes. Het doel is om stap voor stap inzicht te krijgen in wat voor hén werkt en dit duurzaam in te bedden in het dagelijks leven. Zo draagt het ZelfzorgLab bij aan meer veerkracht, focus en welzijn op de werkvloer.
Wil je meer weten over hoe jij of je organisatie welzijn op de werkvloer kan versterken? Neem gerust contact op of kijk op trainingen zelfzorg
Ben je HR-professional, leidinggevende of beleidsmaker binnen de zorg en wil je vrijblijvend kennismaken met het ZelfzorgLab? Dat kan op 30 oktober in een inspirerende workshop van een halve dag (beperkt aantal plaatsen beschikbaar) Neem gerust contact op of kijk op kennismaken met Zelfzorglab!
Lees meer over zelfzorg in onze blogs
Bronnen
Deze blog is gebaseerd op een keynote van Sabine Sonnentag van de University of Mannheim, uitgesproken op het EHPS-congres in Groningen, 2025, ‘Work and wellbeing: A three-layer perspective.
Daarnaast zijn de volgende bronnen geraadpleegd:
Ryan RM, Deci EL. On happiness and human potentials: a review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annu Rev Psychol. 2001;52:141-166.
Parker SK, Tims M, Sonnentag S. Top-Down and Bottom-Up Work Design: A Multilevel Perspective on How Job Crafting and Work Characteristics Interrelate. J Bus Psychol (2025).
Sonnentag S, Tay L, Nesher Shoshan H. A review on health and well‐being at work: More than stressors and strains, Personnel Psychology, 2023;76:473-510.
Veenhoven R. Het effect van werk op geluk en van geluk op werk. Erasmus Universiteit Rotterdam Hoofdstuk in boek ‘Geluk werkt door’ onder redactie van Pieter Philipart Uitgave Driessen groep. Oktober 2018, blz. 9-17.
